Alergiczne choroby oczu – rodzaje, objawy i skuteczne leczenie

Alergia oczu, skóry, czy układu oddechowego należy do chorób najpowszechniej występujących w społeczeństwie – mówi się o niej nawet jako o chorobie cywilizacyjnej. U podstaw tego schorzenia leży nadmierna reakcja układu immunologicznego na czynnik, który w rzeczywistości nie stwarza zagrożenia (żadnego lub przynajmniej tak istotnego) dla organizmu. Do czynników sprzyjających występowaniu nadwrażliwości na alergeny należą m.in. niewłaściwe odżywianie, czy też zanieczyszczenie środowiska – a więc zjawiska nierozerwalnie związane ze współczesnym światem i stylem życia jego mieszkańców. W artykule omawiamy najczęściej spotykane alergiczne choroby oczu, ich objawy i leczenie.

Alergia oczu – co może ją wywołać?

Czynniki wywołujące reakcję alergiczną nazywamy alergenami. W zależności od miejsca ich występowania, możemy podzielić je na:

• Alergeny zewnątrzpochodne, czyli takie, z którymi alergik styka się na świeżym powietrzu. Należą do nich przede wszystkim pyłki roślin – traw, zbóż (żyto), drzew (dąb, jesion, topola, brzoza, olsza) i krzewów (leszczyna), kwiatów, a także zarodniki grzybów (głównie Alternaria oraz pleśni – Cladosporium).
• Alergeny wewnątrzpochodne to z kolei takie, z którymi alergik ma kontakt w domu. Tu należy wymienić przede wszystkim kurz, roztocza, różnego rodzaju grzyby (pleśnie) oraz alergeny pochodzące od zwierząt domowych – przede wszystkim kotów, psów, gryzoni, czy ptaków.

Powyższa lista nie obejmuje jednak wszystkich czynników, na które może wystąpić alergia. Oczy reagują bowiem również na bezpośredni kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi, dlatego może zdarzyć się, że uczulenie wywołają kosmetyki pielęgnacyjne albo używane do makijażu (np. tusze lub cienie do powiek). Do pewnego rodzaju alergii przyczynić mogą się również soczewki kontaktowe, jeśli są nieprawidłowo użytkowane, tzn. pacjent nie stosuje ich zgodnie z zaleceniami (np. nie przestrzega dopuszczalnego okresu noszenia danego rodzaju soczewek) i pomija niezbędne czynności higieniczne związane z aplikacją, zdejmowaniem oraz przechowywaniem soczewek. Osobna grupę stanowią osoby, które mają kontakt z alergenami w miejscu pracy – np. ze względu na stosowane środki chemiczne. W przypadku tych pacjentów alergiczne choroby oczu stają się chorobą zawodową.

Najpowszechniejsze choroby alergiczne oczu

Do najczęściej spotykanej choroby oczu wywoływanej alergenami należy alergiczne zapalenie spojówek, alergiczne zapalenie powiek, a nieco rzadziej również kontaktowe zapalenie spojówek i powiek, czy atopowe zapalenie spojówek.

Alergiczne zapalenie spojówek – objawy

Choroba ta może przyjmować jedną z trzech postaci: ostrą, sezonową lub przewlekłą. Największa intensywność objawów występuje w przypadku postaci ostrej. Pacjent odczuwa wówczas intensywny świąd (który jest charakterystycznym objawem chorób oczu właśnie o podłożu alergicznym), drażnienie, pieczenie i łzawienie (a dokładniej wydzielanie się rzadkiej, lekko śluzowej wydzieliny). Spojówki są mocno zaczerwienione i obrzęknięte.

Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek, zwane również okresowym, charakteryzuje się łagodniejszymi objawami. Uciążliwość schorzenia polega jednak na tym, że nawraca ono w sezonie, w którym stężenie alergenu jest najwyższe. W tym przypadku również u pacjenta pojawia się zaczerwienienie oczu, obrzęk (mniejszy niż w przypadku ostrego zapalenia), świąd oraz łzawienie. Co charakterystyczne, okresowemu zapaleniu spojówek na tle alergicznym towarzyszą często objawy alergii ze strony układu oddechowego, takie jak katar czy kichanie.

Najłagodniejszą ze wszystkich wymienionych postaci choroby jest przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek, zwane również całorocznym lub przetrwałym. Wywołują je czynniki, na które pacjent narażony jest stale, niezależnie od pory roku, takie jak kurz czy sierść zwierząt. Jego objawy nie są zbyt nasilone, choć okresowo mogą stawać się mocniej odczuwalne – obejmują głównie uczucie podrażnienia i suchości oczu. Nierzadko towarzyszy im zespół suchego oka. Co charakterystyczne, podrażnione i osłabione spojówki wrażliwe są na czynniki drażniące, inne niż alergen, a więc np. na dym papierosowy, smog, suche powietrze. Pacjentom nie służy również długotrwała praca przy komputerze, która sprzyja rzadszemu mruganiu oczami, a tym samym ich dalszemu przesuszeniu.

Alergiczne zapalenie spojówek – leczenie

Jednym z najistotniejszych zaleceń, dotyczących leczenia wszelkich chorób o podłożu alergicznym, jest unikanie kontaktu z alergenem lub przynajmniej ograniczenie go. Dodatkowo warto zastosować terapię odczulającą, która stopniowo zmniejsza podatność organizmu na alergen.

W przypadku alergicznego zapalenia spojówek lekarz może przepisać miejscowo działające leki (w kroplach) o działaniu przeciwalergicznym i łagodzącym. W niektórych przypadkach stosowane są również leki doustne. Dodatkowo ulgę przynosi pacjentom przemywanie oczu chłodnym kompresem. Należy unikać dotykania okolic oczu oraz pocierania ich, aby nie doprowadzić do nadkażenia bakteryjnego.

Alergiczne zapalenie powiek – objawy i leczenie

Zapalenie powiek na tle alergicznym może towarzyszyć różnym schorzeniom o podłożu alergicznym. Uczulenie na powiekach obawia się przede wszystkim w obrębie delikatnej skóry powiek, która staje się wówczas zaczerwieniona i obrzęknięta. Pacjenci odczuwają jednak również objawy ze strony spojówek, takie jak podrażnienie, świąd, uczucie przesuszenia, czy pieczenia. Do często spotykanych postaci alergii objawiającej się w okolicach oczu należy zapalenie brzegów powiek, czy też alergia kontaktowa – szczególnie często występująca u kobiet, ze względu na stosowane przez nie kosmetyki.

Podobnie jak w przypadku innych chorób o podłożu alergicznym, kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia alergicznego zapalenia powiek ma zidentyfikowanie, jaki czynnik wywołuje chorobę (czasem można wykryć go poprzez eliminację potencjalnych alergenów, ale u niektórych pacjentów niezbędne okazuje się przeprowadzenie testów skórnych). Następnie należy zadbać o ograniczenie kontaktu z tym alergenem. W przypadku uczulenia kontaktowego warto nauczyć się powstrzymywać odruch dotykania okolic oczu, aby unikać przenoszenia alergenu do oczu. Lekarze przepisują pacjentom lecznicze maści do aplikowania na skórę powiek, dodatkowo stosowane są preparaty w formie kremów lub maści, o działaniu łagodzącym, nawilżającym i natłuszczającym.

Atopowe zapalenie spojówek – objawy i leczenie

Jest to schorzenie, które może wystąpić u pacjentów, cierpiących na atopowe zapalenie skóry, jeśli choroba zaatakuje również oczy. Zmiany mogą wówczas objąć spojówki i rogówkę, a także powieki. Charakterystycznym objawem atopowego zapalenia spojówek jest świąd oczu, uczucie przesuszenia, a także zaczerwienienie spojówek i obrzęk. Dodatkowo (co pozostaje niewidoczne dla pacjenta i może zostać stwierdzone w badaniu lekarskim) na spojówce powieki pojawiają się brodawki. Pacjent może również utracić część rzęs.

Atopowe zapalenie rogówki i spojówek to najgroźniejsza choroba, która może objąć alergiczne oczy. W przeciwieństwie bowiem do chorób omówionych wcześniej w tym artykule, czasem prowadzi ona do znacznego uszkodzenia narządu wzroku, a nawet do utraty możliwości widzenia. Dodatkowe ryzyko stanowi fakt, że uszkodzona rogówka podatna jest na zakażenia bakteryjne, wirusowe czy grzybicze. Jednym z najważniejszych elementów ochrony przed powikłaniami jest powstrzymanie się przed dotykaniem okolic oczu (aby nie przenieść do nich drobnoustrojów chorobotwórczych) oraz dbałość o nawilżenie (łagodzące objawy zespołu suchego oka). Leki przepisywane przez lekarzy w przypadku atopowego zapalenia mogą mieć postać preparatów do stosowania miejscowego lub też przyjmowanych doustnie. Dodatkowo możliwe jest wdrożenie terapii odczulających.