Choroby rogówki: zapalenie i zwyrodnienie – przyczyny, objawy, leczenie

Rogówka to zewnętrzna warstwa gałki ocznej, w postaci kilkuwarstwowej, przezroczystej błony. Zbudowana z tkanki łącznej i nabłonkowej oraz włókien kolagenu, rogówka w oku pełni aż trzy ważne funkcje: ochronną (zabezpieczając prze kurzem i bakteriami tęczówkę, soczewkę i ciało rzęskowe), transparencyjną (ponieważ dzięki idealnej przezroczystości zapewnia niezakłócone przenikanie światła do wnętrza oka), a także refrakcyjną (załamuje promienie świetlnych i ma większy wpływ na tzw. moc refrakcyjną oka, niż soczewka). Co ciekawe, rogówka pozbawiona jest unaczynienia, za to – ze względu na funkcję ochronną – występuje w niej wiele zakończeń nerwowych, co sprawia, że pozwala na błyskawiczną rekcję na bodźce, ale jest też podatna na ból. W artykule omawiamy dwie choroby rogówki: zapalenie oraz zwyrodnienie.

Zapalenie rogówki – przyczyny

Zapalenie rogówki rozwija się w wyniku przeniknięcia do oka chorobotwórczych drobnoustrojów – może mieć ono podłoże bakteryjne, wirusowe, a nawet grzybicze. Zdarza się, że przyczyną stanu zapalnego są pierwotniaki, ponadto istnieją zapalenia o etiologii alergicznej czy wynikające z uszkodzenia włókien nerwowych. Wszystkie wymienione stany chorobowe związane z obecnością drobnoustrojów określane są wspólnie mianem infekcyjnych. Jeśli natomiast zapalenie nie wiąże się z nadkażeniem rogówki, mówimy o nieinfekcyjnych. Inny podział uwzględnia fakt, czy w wyniku choroby została uszkodzona rogówka (a ściślej mówiąc – tkanka nabłonkowa). Jeśli nie, stan zapalny jest niewrzodziejący, natomiast w przeciwnym razie rozwija się forma wrzodziejąca.

Objawy zapalenia rogówki

Ze względu na znaczną wrażliwość rogówki, objawy stanu zapalnego mogą być bardzo dotkliwe. Obejmują one zaróżowienie i przekrwienie oka, wrażenie ciała obcego, uwierania, a nawet ból o różnym nasileniu. Dodatkowo – w związku z podrażnieniem gałki ocznej – może dojść do pojawienia się wydzieliny. Pacjenci zauważają jej obecność zwłaszcza rano, gdy po zaschnięciu na brzegu powieki utrudnia ona otwarcie oka; na samych powiekach również może pojawić się obrzęk. Inne symptomy rozwijającego się stanu zapalnego stanowią: światłowstręt (aż do bólu i mimowolnego zamykania oczu) oraz pogorszenie widzenia. Niestety w niektórych przypadkach zapalenie pozostawia za sobą blizny, przez które rogówka traci przezroczystość, co z kolei utrudnia pacjentowi widzenie.

Zapalenie rogówki – stosowane metody leczenia

Stan zapalny rogówki zawsze wymaga wizyty u okulisty – nie należy podejmować samodzielnych prób jego leczenia. Specjalista przeprowadzi z pacjentem wywiad, wykona biomikroskopię (badanie przy pomocy lampy szczelinowej), a także inne niezbędne metody diagnostyczne, w tym np. badania mikrobiologiczne, jeśli schorzenie występuje na tle bakteryjnym bądź grzybiczym. W leczeniu stanów zapalnych rogówki stosuje się krople i maści aplikowane bezpośrednio do oka, a także antybiotyki doustne, natomiast przy chorobie o podłożu alergicznym – dodatkowo preparaty przeciwalergiczne.

Zwyrodnienie rogówki – przyczyny

Podobnie jak zapalenie, także zwyrodnienie (dystrofia) rogówki jest wspólną nazwą dla większej grupy schorzeń, obejmującej kilkadziesiąt ich rodzajów. Zawsze ma ono jednak podłoże genetyczne i polega albo na zniekształceniu błony pokrywającej gałkę oczną, albo na zmniejszeniu jej transparentności. Oba wymienione zjawiska wpływają negatywnie na proces widzenia, ponieważ utrudniają realizację podstawowych funkcji, za jakie odpowiada rogówka. Oko (lub oczy – schorzenie dotyczy bowiem zazwyczaj obu gałek ocznych pacjenta) traci wówczas zdolność do właściwego załamywania światła; zmniejszenie przezroczystości rogówki prowadzi również do zaburzeń widzenia. Najczęściej spotykane rodzaje zwyrodnienia to dystrofia Fuchsa oraz dystrofia Cogana.

Objawy zwyrodnienia rogówki

Dystrofia rogówki może przez wiele lat przebiegać bezobjawowo. Nie oznacza to jednak, że schorzenie nie wpływa wówczas w istotny sposób na stan narządu wzroku. Zwyrodnienia wiążą się bowiem np. z nieprawidłowościami w zakresie procesów gojenia rogówki po zabiegach chirurgicznych, nawet jeśli pacjent nie wykazuje symptomów choroby.

W przypadku postaci objawowej schorzenia pacjenci uskarżają się na pogorszenie widzenia, dyskomfort (wrażenie obecności ciała obcego pod powieką), a nawet wrażliwość na światło. Dystrofia Cogana wiąże się z bólem oka odczuwanym rano, bez uchwytnej przyczyny (np. urazu). W przypadku dystrofii Fuchsa z kolei bardzo charakterystycznym objawem jest zamglone widzenie rano i wyostrzanie się obrazu w ciągu dnia.

Leczenie dystrofii rogówki

Jak zaznaczone to zostało we wcześniejszej części artykułu, zwyrodnienie rogówki ma podłoże genetyczne. Z tego względu nie istnieje sposób, który pozwoliłby na wyeliminowanie dystrofii na etapie bezobjawowym lub nawet po wystąpieniu pierwszych objawów. Pacjenci mogą leczyć się jedynie objawowo, dzięki przyjmowaniu zapisanych przez okulistę leków w postaci kropli i maści do oczu, a także stosowanie specjalnych soczewek kontaktowych, pełniących rolę opatrunku, dzięki któremu rogówka oka chroniona jest przed uszkodzeniami. W skrajnych przypadkach lekarze zalecają przeszczep rogówki.