Najpopularniejsze wady wzroku – rodzaje wad wzroku

Wady wzroku występują powszechnie – według szacunków na każde 100 osób nawet 40 może zmagać się z którąś z nich. Choć problemy z widzeniem mogą narastać stopniowo, to wizyty u optometrysty lub okulisty zdecydowanie nie należy odwlekać. Optymalną sytuacją jest ta, w której pacjent przychodzi do gabinetu jeszcze zanim pogorszenie widzenia zacznie sprawiać mu znaczny dyskomfort – ponieważ im wcześniej wada zostanie wykryta i zdiagnozowana, tym większe istnieją szanse na jej powstrzymanie, a nawet skuteczne leczenie. W artykule wskazujemy, jakie są wady wzroku, jak wpływają na proces widzenia i w jaki sposób można je korygować.

Mechanizm widzenia a wada wzroku

Aby zrozumieć zjawiska, które odpowiadają za powstanie wady wzroku, niezbędna jest podstawowa wiedza na temat budowy oka oraz procesu widzenia. Dlatego zanim przedstawimy, jakie są wady wzroku, przypomnimy – w znacznym uproszczeniu – najważniejsze informacje z zakresu budowy i funkcjonowania narządu wzroku. U osoby zdrowej gałka oczna ma kształt zbliżony do kuli. W przedniej części pokryta jest rogówką – przez którą światło może bez trudu przenikać do wnętrza oka, poprzez komorę przednią oraz otwór w tęczówce, zwany źrenicą. Źrenica – dzięki obecności mięśni, może błyskawicznie kurczyć się lub rozszerzać, regulując tym samym ilość światła, która dociera do siatkówki. Kolejny etap na drodze promienia światła stanowi przezroczysta soczewka oraz – również transparentne – ciało szkliste, czyli galaretowate wypełnienie wnętrza gałki ocznej. Poprzez te struktury światło dociera do siatkówki, po drodze odpowiednio załamując się dzięki rogówce i soczewce, tak by promienie światła padały dokładnie na siatkówkę (wyposażoną w światłoczułe fotoreceptory – czopki i pręciki), znajdującą się na tylnym odcinku gałki ocznej (tzw. dno oka). 

Wady wzroku – rodzaje i sposoby leczenia

W zależności od tego, jaka jest przyczyna nieprawidłowości w procesie widzenia, w okulistyce rozróżniamy cztery wady wzroku: krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm oraz prezbiopię. W dalszej części artykułu opisujemy, czym charakteryzują się wszystkie te wady wzroku oraz jak można je korygować.

Krótkowzroczność – na czym polega

Krótkowzrocznością nazywamy wadę wzroku, w wyniku której pacjent ma trudności z wyraźnym widzeniem obiektów znajdujących się daleko, podczas gdy przedmioty znajdujące się w niewielkiej odległości widziane są ostro. Dzieje się tak ze względu na zbyt długą gałkę oczną, w wyniku której promienie światła skupiają się przed siatkówką, a nie na niej. Krótkowzroczność należy do najczęściej diagnozowanych problemów okulistycznych u dzieci w wieku szkolnym, ale może występować również u osób dorosłych. W przypadku młodszych pacjentów symptomem występowania wady bywa pochylanie głowy nad zeszytem lub książką, przybliżanie smartfona by wyraźniej zobaczyć ekran, czy też trudności z odczytywaniem informacji z tablicy w szkole (dzieci z krótkowzrocznością często starają się zająć miejsce jak najbliżej tablicy).

Metody korekcji krótkowzroczności

Podstawową metodą stosowaną w przypadku krótkowzroczności jest dobranie dla pacjenta okularów korekcyjnych, określanych potocznie mianem „minusów” – ze względu na fakt, że ich moc optyczna podawana jest w dioptriach poprzedzonych znakiem minus. O ile nie ma ku temu przeciwwskazań, okulary można zastąpić miękkimi soczewkami kontaktowymi. U dorosłych pacjentów istnieje możliwość laserowej korekcji wady wzroku, wszczepu soczewek fakijnych. U osób po 40-tym roku życia można zastosować wymianę soczewki, jako procedurę chirurgiczną pozwalającą na uwolnienie sięod okularów.

Nadwzroczność – mechanizm powstawania wady

Nadwzroczność – popularnie określana mianem dalekowzroczności – to wada stanowiąca przeciwieństwo krótkowzroczności. W tym przypadku, mamy do czynienia ze zbyt krótką gałką oczną i promienie świetlne załamują się za siatkówką.

Pacjent z nadwzrocznością ma trudności z wyraźnym widzeniem obiektów znajdujących się blisko, jak również daleko. Może uskarżać się również na szereg innych dolegliwości, takich jak tendencja do łzawienia, bólu i szybkiego męczenia się oczu, czy też skłonność do bólów głowy.

Korekcja nadwzroczności

Podobnie jak w przypadku poprzednio opisanej wady oczu, korekcja nadwzroczności polega przede wszystkim na zastosowaniu odpowiednio dobranych soczewek – szkieł okularowych lub soczewek kontaktowych. Ich moc optyczną dobiera optometrysta podczas badania. Nadwzroczność można skutecznie i trwale skorygować również metodami laserowymi – podczas zabiegu usuwa się zewnętrzną warstwę rogówki, a część błony znajdująca się głębiej zostaje właściwie wymodelowana.

Astygmatyzm – nieprawidłowy kształt gałki ocznej

W dosłownym tłumaczeniu z jęz. łacińskiego, astigmatismus oznacza „brak punktu”, ponieważ budowa oka u osoby cierpiącej na astygmatyzm uniemożliwia skupienie promieni świetlnych w jednym punkcie. Dzieje się tak ponieważ gałka oczna u astygmatyków ma spłaszczony kształt – zbliżony do piłki do rugby lub jajka. W takim przypadku jeden „przekrój” gałki ocznej zbliżony jest do koła, a drugi do elipsy, przez co na siatkówce powstaje nie jeden, a dwa obrazy, związane ze skupianiem światła w dwóch różnych punktach. Mózg nie ma szans, by prawidłowo zinterpretować ten dodatkowy bodziec, dlatego pacjenci widzą rozmyty, „przesunięty” obraz, zarówno podczas obserwacji bliży, jak i dali. Podczas patrzenia na proste linie mogą odnosić wrażenie, że są one zakrzywione bądź odbarwione. Astygmatycy uskarżają się również na bóle głowy i oczu, a w przypadku dzieci obserwowane bywają również mało charakterystyczne objawy, takie jak trudności w nauce czytania bądź problemy z koncentracją.

Leczenie astygmatyzmu

Podobnie jak inne wady oka, także astygmatyzm można skorygować odpowiednio dobranymi okularami lub miękkimi soczewkami kontaktowymi. W tym przypadku wykorzystywane są soczewki cylindryczne bądź tzw. toryczne soczewki kontaktowe. Moc optyczną szkieł określa się w dioptriach, ale dodatkowo w opisie wskazuje się również cylinder, także określany w dioptriach, ze znakiem plus lub minus. Charakterystyczną cechą soczewek cylindrycznych jest różnica pomiędzy mocą optyczną ich dwóch przekrojów – określana jest ona tak, aby stanowiła niejako odwrotność wady wzroku stwierdzonej u pacjenta. U astygmatyków stosuje się również laserowe metody korekcji wzroku – aby odpowiednio wymodelować kształt rogówki. Istnieją również wszczepialne soczewki toryczne, które zastępują naturalną soczewkę oka pacjenta. Takie rozwiązania stosuje się u osób z zaćmą, u których przy okazji operacji katarakty koryguje się także astygmatyzm. Bardziej skomplikowane leczenie specjaliści wdrażają u pacjentów zmagających się z astygmatyzmem na skutek poważnych chorób oczu.

Starczowzroczność czyli presbiopia- wada związana z wiekiem

Prezbiopia to wada wzroku związana z naturalnymi procesami starzenia się oczu, stąd druga nazwa: starczowzroczność. Pierwsze jej objawy można zauważyć u siebie już po 40 roku życia – należą do nich: trudności z czytaniem, wrażenie zamazania obrazu, szybsze męczenie się oczu, bóle gałek ocznych i głowy. Charakterystycznym zjawiskiem towarzyszącym prezbiopii okazuje się ponadto problem z widzeniem po zmroku. Wszystkie wymienione dolegliwości mają wspólną przyczynę – trudności z akomodacją, czyli zmianą kształtu soczewki w momencie przenoszenia wzroku pomiędzy dalą a bliżą i odwrotnie, związane zarówno ze zmniejszeniem elastyczności samej soczewki, jak i osłabieniem mięśni, odpowiedzialnych za jej kształt. Właśnie z tego powodu pacjenci cierpiący na starczowzroczność potrzebują nierzadko dwóch rodzajów szkieł okularowych – „do czytania” i „do dali”.

Metody korekcji prezbiopii

Podstawową metodą korekcji starczowzroczności jest przepisanie pacjentowi okularów do bliży. W przypadku bardziej zaawansowanej wady, optymalnym rozwiązaniem okazują się jednak soczewki progresywne, które umożliwiają wyraźną obserwację obiektów oddalonych, ale także czytanie lub pracę na komputerze, bez konieczności zmiany jednej pary okularów na inną. Takie samo zadanie spełniają progresywne soczewki kontaktowe. U pacjentów, którzy oprócz prezbiopii zmagają się z zaćmą, podczas operacji usunięcia katarakty, własną soczewkę oka można zastąpić soczewkami wewnątrzgałkowymi, korygującymi również starczowzroczność – dzięki temu istnieje szansa, że osoba zoperowana, gdy zakończy okres rekonwalescencji po zabiegu, nie będzie musiała korzystać ani z okularów, ani z soczewek kontaktowych.